‘Wat als je niet zou moeten, maar mogen, wat zou je dan willen?’ Bij deze vraag sta ik steeds vaker samen met cliënten stil. Veel mensen leven, zoals ik dat noem, ‘in de waan van de dag’. Ze volgen haast slaafs hun ‘heilige moeten’ lijstjes, maar wat willen ze nu eigenlijk? Wat als alles mogelijk zou zijn? Hoe zou het leven er dan uitzien?
Wat is waardevol? Wat doet er daadwerkelijk toe? Waar word je blij van? Wat raakt je?
Deze op het eerste gezicht eenvoudige vragen, blijken niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Sterker nog, veel mensen staan er zelden of nooit bij stil. Dit gold enige tijd geleden ook voor mijzelf, moet ik bekennen. Ik had geen antwoord op dit soort vragen, had het te druk om hier over na te denken, deed ze in stilte af als onzinvragen. Maar daar nam degene met wie ik in gesprek was geen genoegen mee. Gelukkig maar!
Oké, vooruit, dan maar antwoord geven, dacht ik… En toen kwam er dus niets… Dat vond ik nogal confronterend. ‘Je weet toch wel wat je belangrijk vindt’, zei ik streng tegen mezelf. De nodige emoties, een paar hardloop sessies en een aantal dagen later lukte het me steeds beter om contact te maken met waar het wat mij betreft in het leven om draait. Maar draaide mijn leven daar ook om? In het hier en nu bedoel ik. Bats! De volgende confrontatie. Nee dus, grotendeels niet, moest ik bekennen. ‘Hoe heb je dat laten gebeuren?’, vroeg het strenge stemmetje in mijn hoofd. Het voert te ver om daar in deze column antwoord op te geven. Belangrijker is de vraag of ik wilde, en dat geldt voor iedereen die zich enigszins in dit verhaal herkent, dat het zo bleef? Want dat kan en mag natuurlijk. De vraag is wat deze manier van leven oplevert? En wat het kost? Op zowel korte als lange termijn…
In de praktijk blijkt dat dingen die op korte termijn iets opleveren op lange termijn vaak juist kosten. Tegelijkertijd geldt dat om tot lange termijn beloning te komen, je vaak eerst zal moeten investeren of lijden. Dat maakt het lastig. Wij mensen zijn geneigd om lijden te vermijden. En dat kan een waardevol leven (hoe dat er uit ziet is voor iedereen anders) in de weg staan.
Er bestaan vele vragen en oefeningen om dit proces op gang te brengen en te ondersteunen. Wie geïnteresseerd is en hierover van gedachten wil wisselen is van harte welkom.
Mensen zoeken vaak hulp, omdat ze de wens hebben tot verandering. Zelf hebben ze vooraf al van alles geprobeerd, maar dat heeft niet het gewenste effect opgeleverd. Voor je het weet ga je als hulpverlener enthousiast met de cliënt aan het werk. Op zich prima natuurlijk, maar in mijn ogen soms ook te eenzijdig en niet geheel ongevaarlijk. Een bijwerking van een succesvolle individuele behandeling kan zijn het verlies van contact met de partner. Hetgeen kan lijden tot nieuwe problemen, bijvoorbeeld relatieproblemen.
Natuurlijk zijn mensen met een wens tot verandering welkom in de praktijk. Samen zullen we uitvoerig stilstaan bij deze wensen en bij de tot nu toe geprobeerde manieren om deze te verwezenlijken. Zo wordt duidelijk wat de cliënt doet (gedrag) en wat het gevolg is. Een kritische vervolgvraag is ‘…en werkt het, je strategie, of wordt het alleen maar erger?’ Vaak erkennen mensen dat hun harde werken niet helpt. Deze bewustwording is erg belangrijk! ‘Maar wat moet ik dan doen’? of ‘wat werkt dan wel’? zijn veel gehoorde vragen. Gevoelens van hulpeloosheid en hopeloosheid dringen zich op. Ze horen bij deze fase. En zijn nodig om vaste gedragspatronen te gaan doorbreken en om tot verandering te komen.
Nu terug naar mijn pleidooi om partners te betrekken. Wanneer iemand verandert, heeft dit ook automatisch invloed op de mensen in de omgeving. Partners die niet betrokken worden begrijpen niet wat er gebeurt. Ze houden als reactie vast aan het bekende, willen behouden wat ze hebben. In plaats van gezamenlijkheid kan onbegrip, irritatie of verwijdering ontstaan.
Bijvoorbeeld de man die na een aantal jaren, door de juiste combinatie van individuele gesprekstherapie en medicatie, herstelde van zijn depressie. Hierdoor veranderden ook zijn wensen en zijn gedrag. De echtgenote was blij met zijn herstel, maar was niet betrokken bij deze verandering. Zij had thuis jarenlang voor hem gezorgd en het gezin draaiende gehouden. Ze voelde zich plotseling niet langer nodig en aan de kant geschoven. Ze koos er voor om een studie te gaan doen. Op de opleiding leerde ze een man kennen, die haar wel de aandacht en waardering gaf waar ze behoefte aan had. Ze werd verliefd… ‘Dat was helemaal niet mijn bedoeling’, vertelde ze me later, ‘maar ik voelde me thuis zo afgedankt en dat voelde zo oneerlijk’. Tijdens een aantal gezamenlijke gesprekken kon gelukkig het begrip en contact tussen beide hersteld worden.